Tussen verlangen en controleverlies

Solo tentoostelling in Institut de Carton – Brussel 2020 | 2021

Curated by Willem Oorebeek, Henri Jacobs, Suchan Kinoshita and Maarten Greve

Fragmenten uit guided tour #2 van Maarten en Tato Greve (10 oktober 2020)

Maarten was de echtgenoot van Maddy en Tato is haar dochter. Tato heeft kunstwetenschappen gestudeerd in Gent en studeert (update: 2023) nu bij Werkplaats Typografie in Arnhem. Maddy en Maarten hebben twee dochters Tato (1997) en Stella (2007)

Maddy is overleden (2012) dus het oeuvre is bepaald. Maar ondanks dat, zijn we in de voorbereiding en inrichting, dieper in haar werk kunnen doordringen. We hebben de moed opgevat om in haar aantekeningen te duiken en hebben verbindingen ontdekt die we eerst niet zagen.

Maddy zag haar werk altijd als denkraam, vriend, gesprekspartner, filosofisch probleem, dwanggedachte waar ze uit moest komen. We gaan van bijna alle voorbeelden werken zien.

Ze werkte heel sterk vanuit een filosofische invalshoek. Het is dan ook logisch dat ze in 2004 filosofie ging studeren aan de VUB. Ze had een klein publiek met trouwe volgers. Het is geen gemakkelijk werk en het had voor velen vaak wat context nodig.

De kern van haar werk bestaat uit een grote interesse voor de rafelranden van de maatschappij:

Voor ongeorganiseerde gebieden.
Overgangsplekken waar verschillende belangen tegenover elkaar staan. Zoals tankstations of de periferie van een stad waar platteland, stad, ontspanning en industrie samenkomen. Waar betekenis wordt losgelaten en nieuwe betekenis wordt gevormd.

Na sluitingstijd zijn de dingen anders

De foto’s komen uit hetzelfde jaar dat Maddy ziek was, dat ze voor de eerste keer borstkanker kreeg (2008). Ze schreef in dat jaar ook haar masterthesis filosofie.

Naar mijn idee kan je het één niet los zien van het ander.

Ik zie de foto’s nu als metafoor voor de periode van genezing, opnieuw beginnen vanuit verwarring en controleverlies.
- Daarmee zit het werk heel dicht tegen de titel van de thesis aan: Het verband tussen verlangen en controleverlies, controleverlies als vermogen en vorm van inzicht. Een deel van de titel van de master thesis is ook de titel van deze tentoonstelling Tussen verlangen en controleverlies.
Oorspronkelijk bestaat het werk uit 16 delen die voor het eerst bij galerie Sabine Wachters in Brussel zijn getoond.

De opwaaiende zakken zijn zeker geen aanklacht tegen het consumentisme of de vervuiling in de stad.

Ze tonen de markt na sluitingstijd.
- Begrippen als na sluitingstijd fascineerden Maddy, ‘Na sluitingstijd zijn de dingen anders’
- Een landschap met zakken, ongeordend, ondergeschikt aan grotere systemen als de wind, waar het individu geen controle over heeft.
Maddy zei het zelf zo: ‘De dingen hebben zich van hun functie losgemaakt, waardoor ze even zijn bevrijd. Ze worden aan hun lot overgelaten en dienen zo snel mogelijk te worden opgeruimd. Zo hebben mensen dat graag, opgeruimd staat netjes! Maar juist in dat kortstondige moment van achtergelaten te zijn, liggen kansen en nieuwe mogelijkheden.’
De opwaaiende zakken, het perspectief en de leegheid binnen het vierkante kader van de foto’s, geven mij een nieuwe betekenis aan schoonheid.

Gezichten op het behang

We gaan even terug in de tijd, naar 2003. Centraal in het werk van Maddy staat de deconstructie van de werkelijkheid. Uiteenvallen en opnieuw weer samenvoegen, betekenis afhalen en toevoegen. De grote vloerbeelden uit midden jaren negentig zijn hier een goed voorbeeld van.

De vloerbeelden bestonden uit vellen plastic folie (5 x 7 m) waar geknoopte tenten en gangen op stonden. Sommige objecten lagen onder plastic folie, andere erop.
- Een vuilnisbak of een stoel is overspannen met plastic en staat ogenschijnlijk wankel maar tegelijkertijd stevig vastgepind op de ondergrond. Te midden van een uit de grond gerukte en afgezaagde boom waarvan de wortels ondersteund worden door een pak klei, ontstaat er een onthecht gevoel. De boom zou normaal gezien met zijn wortels in de aarde moeten staan. Alles onder het plastic is onbereikbaar en toont zich als voorwerp zonder functie. Verder zien we een stofzuiger die surrealistisch als tentstok dienstdoet, voor een tent die geen beschutting geeft maar alleen linguïstisch een tent is. We zien ook nog een lege fles, een elpee.
De betekenis is zo op elkaar afgestemd dat het nooit een kloppend verhaal wordt.

Rond 2000 werden de objecten groter en kregen de tenten langzaam maar zeker de functie van verbinden en bijeenhouden.

De tapijten die zijn gebruikt, gaat Maddy daarna verzelfstandigen, wat uitmondt in de gorilla-achtige tapijten zoals we die nu kennen.
- Ze begon erin te knippen en ging de delen daarna opnieuw samenvoegen om er nieuwe figuren van te maken.
- Denk aan de gezichten op het behang en in het tafelkleed tijdens een saaie zondagmiddag bij oma, waarin een kind zijn eigen vrijheid zoekt.
- Maddy heeft heel lang met de tapijten geworsteld. Uiteindelijk had ze een contour gevonden waarbinnen ze haar verhaal kon vertellen. Ik denk dat ze zich in het begin niet eens zo bewust was van het religieuze aspect. De nieuw samengestelde tapijten zijn nooit bedoeld geweest als aanklacht tegen de Islam. Er zit veel humor in via de omkering van elementen, het speels ontleden en opnieuw samenvoegen.
- Het speelt zich op hetzelfde niveau af als de foto’s met opwaaiende zaken, die zijn nooit bedoeld geweest als aanklacht tegen de vervuiling van de stad.

Pas met die gorillavorm besefte ze dat ze op de goede weg was. Het was een hele sterke contour, een dreiging als een opgeblazen ballon die onder spanning staat. Ze kon hier enorm mee variëren en de diepte mee ingaan. Koepels werden borsten, zuilen botten, figuratie en decoratie werden op een verrassende manier afgewisseld.

Ik knoop dus ik besta

Zolang ik knoop leef ik! Ik knoop dus ik besta, dat lijkt wel de gedachte die Maddy had, toen ze de werken maakte tussen 2010 – 2012. Ze zijn in het ‘interbellum’ tussen de twee kankers ontstaan, hoe cynisch ook, de slierten geknoopt touw kunnen (achteraf) beschouwd worden als metaforen voor het in het verborgene doorwoekeren van de uitzaaiingen van de borstkanker. Maddy dacht ervan genezen te zijn maar in 2012 openbaarde de kanker zich opnieuw.

Ik denk dat ze het macramé zelf zag als een soort langgerekte tenten, associërend naar de tenten (met objecten) aan het begin van haar kunstenaarschap. (meer, meer)
Ze verwijzen ook naar de oneindige zuil van Brancusi en de ongebreidelde bouwdrift in China. Maddy begon met knopen tijdens haar drie maanden durende residentie in Xiamen in China.
De werken zijn voor het eerst getoond in Pictura, Dordrecht 2011, samen met tekeningen van Charlotte Schleiffert, een vriendin vanop De Ateliers waarmee ze in het verleden meerdere tentoonstellingen heeft gemaakt.
- De titel van de tentoonstelling When the second voice does not occupy a stable position refereert aan het boek In het hart van het land van Coetzee.
- De titel toont het moment dat de dingen hun vaste positie verliezen en dus nieuwe posities mogelijk maakt, het is een moment van vrijheid. Coetzee beschrijft de veranderende culturele en hiërarchische verhoudingen, hoe een vrouw langzaam waanzinnig wordt en haar zelfcontrole verliest op een afgelegen boerderij in Zuid-Afrika.
- In de macraméwerken zien we de frictie tussen entropie en krampachtig bijeen willen houden

Madonna

De gorillacontour gaf haar veel vrijheid, maar zorgde ook voor een tunnelvisie waar ze weer uit moest komen. Hier zien we hoe Maddy zich met een christelijke afbeelding, een madonna, uit de islamitische thematiek werkt. Misschien moet ik bevrijd zeggen. Het heeft haar heel lang bezig gehouden… ‘hoe kom ik hier ooit nog uit’.

Je wilt als kunstenaar de baas zijn over de dingen die je maakt, maar dat lukt niet altijd. Het beeld, de contour, de tapijten waren de baas over haar. Ze moest hier zien uit te komen. Dat is voor een kunstenaar een uitdagend proces, je voelt dat er mogelijkheden zijn maar je weet niet hoelang het gaat duren.
Wanneer ik dit werk zie, moet ik vaak denken aan de Mezquita moskee/kathedraal in Cordoba, waar het islamitische en het christelijke versmelten tot een architecturale eenheid maar tegelijkertijd ook weer uiteenvalt in actuele bijgedachten. Na dit sleutelwerk heeft Maddy meer tapijten en schetsen gemaakt waarin opnieuw elementen van schilderijen zitten verweven.

Tato ging vaak mee naar het atelier. Hier is ze 13 jaar (2010).

Choreografieën

De collage komt uit 1993. Het was de periode dat Maddy choreografieën maakte. Absurde, eerder surrealistische situaties met objecten.

Met als bedoeling de objecten, een nieuwe betekenis te geven, door ze in een andere context te plaatsen.
- Door bijvoorbeeld een krantensnipper in een emmer met gestold polyester te fixeren. Een onbetekenend voorval uit de krant, gefixeerd voor altijd.
- Door lichaamsdelen in gips af te gieten die objecten vasthouden.
Plekken als een zwembad, strand of camping fascineerden Maddy omdat ze een werkelijkheid vertegenwoordigen waar andere spelregels en normen heersen: ‘Je kan je spullen met een gerust hart op het strand achterlaten terwijl je een duik neemt. Als je een paar uur later thuiskomt, sluit je je voordeur met drie sloten af, uit angst voor inbrekers.‘
- Dit soort fascinaties heeft Maddy doorheen haar hele kunstenaarschap beziggehouden.
Maddy maakte in de jaren daarop een groot aantal collages en foto’s waarin het atelier, het lichaam en objecten centraal staan. Het lichaam als object. Het atelier als plek van experiment. Verderop in de tentoonstelling gaan we nog een grote atelierfoto uit de begintijd zien.

Chocomelzeep en bier in augurkenpotten

Hier zien jullie een paar representanten van het Albert Heijn project uit 1999. Er is helaas weinig van bewaard gebleven. Maddy werd gevraagd om aan een kunstroute in Rotterdam (Oude Noorden) deel te nemen. Er werden een aantal locaties voorgesteld waaronder de Albert Heijn aan de Benthuizerstraat. Ik vermoed dat ze daar dachten dat de kunstenaars er traditionele beelden zouden plaatsen of schilderijen zouden ophangen.

Maddy koos als enige voor deze locatie. Ze wilde eerst alle producten op kleur te rangschikken. Toen dit niet geaccepteerd werd, kwam ze al snel met het idee om met identiteit, merken en verpakkingen te spelen: bier in een augurkenpot, Evian in ketchupverpakking, Tic-tac snoepjes in soepblikken, Chocomel als zeepje, …
De tentoonstelling heeft een maand gelopen. Maddy heeft de originele verpakkingen zorgvuldig met kleurkopieën beplakt en bijgeschilderd. Ze werden tussen de gewone producten gezet doorheen de hele supermarkt.
Door de intercom werd er bovendien op fluistertoon een boodschappenlijst met alle producten uit de winkel (door Maddy) voorgelezen. Het werd in een hallucinerende loop afgespeeld.

Omgekeerde koepels, zuilen die botten worden, perspectivische ruimtes en motieven

De twee tapijten (2003) komen uit een reeks van zes
Ze zijn schetsmatig gebleven door hun speels ineenschoven karakter maar ook door de kleine draadjes die je nog overal ziet zitten.

Het kunstenaarsatelier

De foto (1995 – private collection, getoond werk is een artist edition) toont het kunstenaarsatelier met een lichaam, een model omringd door objecten. Er wordt gespeeld met betekenis. We zien onderdelen van oude werken terug. Sommige voorwerpen zijn geënsceneerd of nagemaakt in gips. Er liggen zakken gips. Andere objecten liggen er onverschillig bij, of toch niet? Op de man ligt een weegschaal met daarop een zorgvuldig gestapeld torentje schoteltjes wat het gevoel van exactheid versterkt.

Wat is hier gebeurd? Ik zie een lijmpistool naast het lichaam liggen…
De compositie is heel bepaald en de objecten zijn zo gekozen dat de betekenis nooit eenduidig is en opgedrongen wordt.

Een stoel, een afgehakt been en blokken gekliefd hout.

Mijn lievelingsbeeld in deze tentoonstelling is een replica van een beeld uit 1994.

Het beeld oogt heel geloofwaardig en vanzelfsprekend maar fysiek valt het uiteen in fragmenten, afgehakte fragmenten.
Het originele beeld bestaat helaas niet meer. Uit liefde voor het werk heb ik een zo getrouw mogelijke replica gemaakt met de originele stoel.

Citaat

Ik wil graag afsluiten met een citaat van Maddy tijdens een interview door Anna Luyten, een maand voor haar overlijden in juli 2012.

‘Een kunstenaar, een filosoof, een schrijver, wil zich losmaken van vastgelopen structuren. Het is een manier om te laten zien dat bepaalde denkbeelden tijdelijk zijn. Het geeft een gevoel van bevrijding.

Denkbeelden staan nooit los van elkaar. Alles wat je denkt of waarneemt, staat in relatie tot iets anders. Ook in mijn studie filosofie wilde ik dat onderzoeken: het verlangen naar zelfverlies als een mogelijkheid om opnieuw te kunnen beginnen. Die studie was geen intellectueel spel. Het was voor mij een onontkoombare existentiële noodzaak.’